Psychosociaal leed op het werk : ik sta er niet alleen voor
Thematische artikels 15 februari 2016

Psychosociaal leed op het werk : ik sta er niet alleen voor

Overbelasting, pesterijen, geweld, stress, burn-out, … Psychosociaal leed op het werk is verre van een zeldzaam fenomeen. De oorzaken ervan zijn veelvoudig, de gevolgen zijn vaak complex. De wetgeving spreekt over “psychosociale risico’s”. Het is vaak niet genoeg geweten dat er wel degelijk bemiddelaars voor dit soort situaties zijn, en dit op verschillende niveaus, zowel binnen de onderneming als erbuiten.

Psychosociale risico’s kunnen schuilen in alle aspecten van het werk. Het kan gaan om de arbeidsorganisatie die mank loopt : een overvloed aan al dan niet gebrekkige werkprocedures, een slechte taakverdeling, … Ook de arbeidsinhoud kan een rol spelen: een te zware (of te lichte!) werklast, taken die al te repetitief of moeilijk zijn. De arbeidsvoorwaarden zijn eveneens essentieel, vooral dan in de context van de aanslepende economische crisis: angst om het werk te verliezen, precaire contracten, moeilijke werkroosters, moeilijkheid om werk en gezin te combineren, een gebrek aan degelijke opleiding, … Andere factoren kunnen meespelen, zoals de arbeidsomstandigheden : bijvoorbeeld het niet beschikken over het juiste materiaal om de taken naar behoren uit te voeren, een gebrek aan veiligheid of comfort op de werkplaats, het werken in een te warme, benauwende, lawaaierige omgeving … Tot slot vermelden we ook de interpersoonlijke relaties met collega’s of oversten als een belangrijke risicofactor: er kan een gebrekkige omgang zijn, er kunnen zich conflicten voordoen.

Werknemers die blootgesteld zijn aan psychosociale risico’s voelen zich vaak alleen met hun leed. De impact laat zich steeds meer voelen op het werk (attitude verandert, efficiëntie vermindert en absenteïsme neemt toe) en de problemen breiden zich ook nog eens uit naar het privé- en familiale leven. Men zondert zich af, verliest sneller zijn geduld, men gaat impulsief handelen, … Het is uiterst belangrijk om tijdig in te grijpen zodat men niet in die situatie blijft vastzitten.

Het is vaak niet genoeg geweten dat er wel degelijk bemiddelaars voor dit soort situaties zijn, en dit op verschillende niveaus, zowel binnen de onderneming als erbuiten.

De dienst Human resources en ook de hiërarchische lijn zijn de eerste voor de hand liggende aanspreekpunten bij problematische situaties. Dit kan natuurlijk enkel als ze zelf niet rechtstreeks betrokken zijn bij de situatie. Maar indien dit niet het geval is, hebben deze actoren de effectieve mogelijkheid om de lastige situatie van de werknemer ten goede te verbeteren.

De vakbondsafvaardiging kan ook een niet te verwaarlozen rol spelen. Ook zij kunnen een luisterend oor bieden aan collega’s met problemen en, in de mate van het mogelijke, hun belangen verdedigen, zodat ze weer vrede hebben met hun werksituatie.

Steeds meer ondernemingen maken gebruik van de mogelijkheid om vertrouwenspersonen aan te duiden. Vertrouwenspersonen zijn gewone werknemers die door de werkgever aangesteld worden en specifiek opgeleid worden om mee te werken aan de voorkoming van psychosociale risico’s op het werk. Zij bieden een luisterend oor aan hun collega’s en stellen hen voor om in alle vertrouwelijkheid onder vier ogen over de problemen te spreken. Indien de werknemer dit wenst en hierom expliciet verzoekt, kan de vertrouwenspersoon meehelpen aan de informele oplossing van het probleem. De vertrouwenspersoon blijft neutraal, kiest dus niet automatisch partij voor de verzoeker. De vertrouwenspersoon kan dan ook de andere betrokkene(n) of een lid van de hiërarchische lijn aanspreken en indien nodig, een verzoening organiseren om te pogen intern een oplossing te vinden.

De werknemer kan eveneens, ook vòòr dat er sprake is van enige formele procedures, een beroep doen op een preventieadviseur psychosociale aspecten. Dit gebeurt in strikte vertrouwelijkheid en zonder kosten voor de werknemer. De preventieadviseur psychosociale aspecten maakt deel uit van de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk. Een preventieadviseur psychosociale aspecten zal op een neutrale en professionele manier de werknemer bijstaan met advies en oplossingen om op het werk het tij ten goede te doen keren.

Vaak bestaan er misverstanden over de rol die de preventieadviseur psychosociale aspecten precies vervult. Daarom halen we even ter verduidelijking aan welke rol deze preventieadviseur psychosociale aspecten niet vervult.

Dit kan/mag/doet de preventieadviseur psychosociale aspecten niét :

De belangen of rechten van één partije behartigenHij is geen vakbondsafgevaardigde
Een partij helpen schadevergoeding te bekomenHij is geen advocaat
Sancties opleggen, berispenHij is geen werkgever of hiërarchische lijn
Meewerken aan een verandering van functie op een C4Hij is geen HR / werkgever / vakbondsafgevaardigde
Een medisch attest afleverenHij is geen behandelend arts
Iemand (on)geschikt verklaren voor een bepaalde werkpost.Hij is geen arbeidsgeneesheer
Therapie bieden.Hij is geen psychiater of therapeut.

 

Zoals dat ook voor vertrouwenspersonen geldt, zijn de contactgegevens van de preventieadviseurs psychosociale aspecten opgenomen in het arbeidsreglement en zijn zij dus ter beschikking van alle werknemers. Het is aan de werknemer om contact op te nemen om een afspraak te maken met de preventieadviseur. Het eerste gesprek, dat ongeveer een uur in beslag neemt, is vooral gericht op het luisteren naar de betrokkene en het overlopen van de verschillende mogelijkheden waarover men beschikt om iets te ondernemen tegen de problematische situatie.

De preventieadviseur psychosociale aspecten kan, net zoals de vertrouwenspersoon, een rol spelen in het informeel zoeken naar een oplossing, door de andere betrokkene(n) of iemand van de hiërarchische lijn te contacteren en eventueel een verzoening te organiseren. Dit is enkel mogelijk als alle partijen bereid zijn mee te werken aan een positieve dynamiek die tot een oplossing moet leiden. De preventieadviseur psychosociale aspecten modereert het gesprek en waakt erover een neutrale positie te behouden. Het doel van deze techniek is niet om de waarheid te achterhalen, en ook niet om een bepaalde persoon als slachtoffer en een andere als dader aan te duiden. Integendeel, het gaat om het vinden van een oplossing die alle betrokkenen toestaat terug op een constructieve en gezonde manier samen te kunnen werken.

Indien de werknemer geen gebruik wenst te maken van de informele interventie of als deze niet tot een oplossing heeft geleid, kan de werknemer ervoor kiezen een verzoek tot formele psychosociale interventie in te dienen. Dit verzoek heeft een meer dwingend karakter en vormt vaak het voorwerp van een onderzoek en een verslag aan de werkgever waarin het advies van de preventieadviseur, de identificatie van de psychosociale risico’s in de specifieke situatie en vooral een voorstel tot oplossing zijn opgenomen.

Indien u het moeilijk hebt op het werk, weet dan dat u er niet alleen voor staat ! Er bestaan interne en externe hulpkanalen waarop de aandacht gevestigd dient te worden. Zij staan gratis ter beschikking voor alle werknemers. Het komt er dus op aan snel te reageren en de nodige stappen te ondernemen wanneer een situatie uit de hand dreigt te lopen om het ontstaan van ergere problemen te voorkomen.

Contacteer ons psychosociaal departement op 02/533.74.44 of via fos@cohezio.be

 

Dit artikel verscheen eveneens in de Franstalige uitgave van Psychologie Magazine (Psychologies Magazine) van februari 2016.