De aanslagen van 22 maart : enkele weken later - Praktische adviezen voor werkgevers

Enkele weken na de aanslagen zijn de meeste van de rechtstreeks getroffen slachtoffers (die zich op de plaatsen van de aanslagen bevonden) behandeld voor zowel lichamelijke verwondingen als psychologische trauma's, die helaas nog lang niet genezen zijn.

Door de ongewone omvang van deze dramatische gebeurtenissen zijn er ook veel meer onrechtstreekse slachtoffers, waar die gewoonlijk beperkt blijven tot de familieleden en de vrienden van de getroffen personen. Er waren die dinsdag heel veel mensen die vastzaten op hun werk, geëvacueerd werden of moeilijkheden ondervonden om thuis te raken of om hun kinderen op te halen. We hebben echter ook gemerkt dat de enorme media-aandacht die op de aanslagen volgde invloed heeft gehad op heel veel mensen die die dag niet rechtstreeks betrokken waren bij de chaos.

We kunnen spreken van een heus maatschappelijk trauma, dat nog versterkt wordt door het feit dat het niet gaat om een ongeluk of een natuurramp, maar om moedwillige daden van uitzonderlijk geweld tegen andere personen.

Het is eigen aan trauma's die het gevolg zijn van intermenselijk geweld dat ze de banden tussen individuen aantasten. Wantrouwen en achterdocht steken de kop op. Veel mensen mijden openbare plaatsen. Ze zijn bang om het openbaar vervoer te nemen. We zien dat heel wat zaken zich met elkaar beginnen te vermengen. Ook op de werkplek, waar collega's die tot nu toe gewaardeerd werden, wantrouwig worden bekeken of zelfs worden verstoten op basis van hun cultuur. Bij de gebruikelijke symptomen van een trauma komt dus nog een verslechtering van de sociale relaties, die schadelijk kan zijn voor het uitvoeren van de opdrachten van de onderneming.

De essentiële rol van de werkgever en de directe hiërarchische lijn

De rol van de werkgever is essentieel bij de institutionele steun en voor het herstellen van de onderlinge verhoudingen tussen collega's binnen de onderneming.

In de loop van de uren en dagen na de aanslagen hebt u heel wat praktische hulp verleend door het voltallige personeel te tellen, vragen te beantwoorden, ervoor te zorgen dat personeel dat vastzat terug naar huis kon gaan, de werkafspraken aan te passen aan niveau 4, aanvragen voor steun door te sturen naar de HRD of naar Cohezio, enz. Kortom: u was er om uw personeel bij te staan.

Wat kunt u nu doen om voor het welzijn van uw personeel te blijven zorgen, en om de cohesie behouden die noodzakelijk is voor de goede werking van het bedrijf ?

Op groepsniveau moet u uitkijken voor gevoelens van onbehagen die zich zouden kunnen nestelen in de werkrelaties binnen uw teams, voor conflicten, voor een gebrek aan communicatie en samenwerking, voor onuitgesproken zaken en geruchten, enz. Het is daarom belangrijk dat u de directe leidinggevenden hiervan bewustmaakt en dat u zich op hen verlaat.

Een goede manier om de communicatie en de band te herstellen is het organiseren van een sessie psychosociale ondersteuning. Hierbij brengt u de werknemers samen, op vrijwillige basis, en zorgt u voor een omgeving en een begeleiding die bevorderlijk zijn voor het uiten van emoties en meningen. Bij deze aanpak moet u een beroep doen op een deskundige. Cohezio kan daarvoor zorgen.

Op individueel niveau moet u gedrag en houdingen herkennen die kenmerkend zijn voor mensen die mogelijk een trauma hebben.

Mogelijke signalen :

• De kortetermijnreacties op een trauma zijn lichamelijk (misselijkheid, beven, hoge bloeddruk, hartkloppingen e.d.), mentaal (verwardheid, zich moeilijk kunnen concentreren e.d.) en emotioneel (angst, ongerustheid, verdriet, woede, prikkelbaarheid enz.).
• Op dit moment hebben de betrokkenen te maken met reacties op de middellange en/of lange termijn. De volgende symptomen moeten uw aandacht trekken:
  • Lichamelijk: slaapproblemen; vermoeidheid of uitputting; overdreven schrikreacties; verhoogde behoefte aan het gebruik van alcohol, tabak, koffie of andere middelen.
  • Mentaal: flashbacks; geheugenverlies; onaandachtig en afgeleid zijn; bij momenten “afwezig” zijn; fouten maken in het werk.
  • Emotioneel: isolement; zich terugtrekken uit bepaalde taken of opdrachten; ontmoedigd raken; woede of wrok koesteren; zich onveilig voelen; emotioneel afgestompt raken.
• Dergelijke reacties zijn normaal na een dramatische gebeurtenis, maar aangenaam zijn ze niet. Ze hebben een verschillende impact op mensen, afhankelijk van hun karakter en van wat zij vroeger al hebben meegemaakt. Het is vaak belangrijk om te weten dat mensen die in het verleden al het slachtoffer zijn geweest van geweld (waar u misschien niets van weet) over het algemeen veel meer aangedaan zijn door de huidige gebeurtenissen.
• Deze normale reacties kunnen in eerste instantie stabiel blijven, en in de loop van de volgende weken verminderen. Dat zal zo zijn voor het merendeel van uw werknemers. Toch bestaat het risico dat deze reacties heftiger worden en steeds vaker voorkomen. Er kunnen dan gevolgen zichtbaar worden op het vlak van familiebanden en werkrelaties. Aangepaste zorg en een rustperiode kunnen noodzakelijk zijn.

Aanbevolen maatregelen : 

De verschillende leidinggevenden en uzelf hoeven geen psychologen te zijn om menselijkheid te tonen. U bewijst uw steun niet door direct door te verwijzen naar professionele hulpverlening. Uw oprechte betrokkenheid heeft al veel effect. Stel u menselijk op, dichtbij uw werknemer, blijf uzelf, en maak gebruik van de volgende tips (rol van de directe hiërarchische verantwoordelijken).

• Wacht niet tot men u om hulp vraagt, bied zelf hulp aan!
• Neem de gebeurtenissen en de reacties erop serieus. Bagatelliseer niet.
• Laat mensen hun emoties en vragen uitdrukken zonder erover te oordelen, en zonder hen ertoe te dwingen.
• Trek er de nodige tijd voor uit om echt naar iemand te luisteren.
• Bied uw hulp aan voor concrete opdrachten en materiële kwesties.
• Wees tolerant en geduldig.
• Vraag zelf om hulp als u zich overweldigd voelt door de ontwikkelingen, of als u vragen hebt. Uw oprechte interesse zal zeker goed zijn voor de werknemer, maar ken ook uw eigen grenzen en bied professionele hulp aan wanneer dat nodig is.

Beschikbare secundaire preventie

Op aanvraag organiseert de psychosociale dienst van Cohezio een groepssessie voor psychosociale ondersteuning in samenwerking met de werkgever. Individuele psychosociale begeleiding is ook mogelijk. De begeleiding is meestal beperkt tot drie gesprekken. Het gaat hierbij om de secundaire preventie van de symptomen van stress, post-traumatische stress, ongerustheid, angst en zelfs fobieën. Het doel van deze begeleiding is het maximaal voorkomen van ernstigere symptomen waar de getroffen persoon meer last van heeft, en die vaak leiden tot een (langere) periode van arbeidsongeschiktheid. Het gaat dus niet over psychotherapie, maar wel over een begeleiding van beperkte duur.

In de meeste gevallen is deze deskundige begeleiding voldoende. Als dat niet het geval is, zal Cohezio proberen te zorgen voor een beter aangepaste therapeutische behandeling. Het gaat dan om een tertiaire preventie, die niet meer valt onder de bevoegdheid van Cohezio. In dit geval zijn de symptomen al zichtbaar, soms al een hele tijd, en het doel van dit type begeleiding is om deze symptomen te doen afnemen en om het werk zo gezond mogelijk te kunnen hervatten.

Bron : Actuascan, april 2016, nr.3