Gewrichtspijnen en weersomstandigheden : bestaat er een oorzakelijk verband ?
"Het gaat zeker regenen, ik heb kniepijn" De meesten van ons kennen wel iemand die het weer meent te kunnen voorspellen aan de hand van lichamelijke gewaarwordingen. Klopt er iets van dergelijke uitspraken ? Is het mogelijk dat weersomstandigheden gewrichtspijnen zouden beïnvloeden ?
Al in 1877 onderzocht een arts het verband tussen pijn en weersomstandigheden, zonder overigens tot een duidelijke bevinding te komen (1) .
Indien het verband gelegd zou kunnen worden, hoe zouden we het kunnen verklaren ? Laten we de wetenschappelijke literatuur eens ter hand nemen.
Een psychologische oorzaak ?
Volgens Redelmeier (2) geeft ons geheugen de voorkeur aan feiten die onze intuïtie bevestigen (in dit geval dus het wijdverbreide geloof dat er een verband zou zijn tussen de weersomstandigheden en gewrichtspijnen) en verwaarloost het de gegevens die tegen deze intuïtie ingaan. Daarentegen zoekt men dan weer niet naar een oorzakelijk verband wanneer het tegengestelde geval (geen pijn) zich voordoet.
Een fysiologische oorzaak ?
Andere onderzoeken (4) beweren dat een verandering van de atmosferische druk (die aan verschillende klimatologische factoren kan liggen) het evenwicht tussen de druk binnen het gewricht enerzijds en de atmosferische druk anderzijds onderuithaalt, waardoor er krampen optreden in de gewrichtsstructuren, wat tot pijn leidt.
Weer andere studies zoeken de oorzaak bij het minder bewegen wanneer het druilerig weer is, waardoor er zich pijnen of stramheid in de gewrichten voordoen.
Een mix van de twee ?
Eén onderzoek (5) stelde een verband tussen een gebrek aan zonlicht, koude temperaturen en gewrichtspijnen vast.
Twee andere onderzoeken (3 en 6) suggereren een verband met de gemiddelde vochtigheidsgraad, vooral wanneer deze gepaard gaat met een koude temperatuur.
Nog een andere mogelijkheid …
Andere onderzoeken (7, 8 en 9) vinden dan weer helemaal géén verband tussen reumatologische en weerskundige verschijnselen en vinden na statistische analyses onvoldoende reden om de bevindingen van bovengenoemde onderzoeken aan te nemen. Deze bevindingen zouden te subjectief zijn.
De vermelde onderzoeken zijn dus verre van volledig om tot een definitief oordeel te komen over de kwestie. Het zou wetenschappelijk onvoorzichtig zijn om te spreken van een duidelijk verband. Er moet zeker nog bijkomend onderzoek verricht worden.
Het effect van koude op de gewrichten van naderbij bekeken
Het lijkt vast te staan (10) dat werken in de kou bijdraagt tot een verhoging van het risico op musculoskeletale beschadiging, in het bijzonder op het carpale tunnelsyndroom, ontstekingen in de pezen in de hand, en in mindere mate voor aandoeningen in de ruggewervelschijven.
De koude wordt beschouwd als een factor die de beschreven klassieke biomechanische factoren (aangewende kracht, aangenomen houding, repetitiviteit en de met deze factoren verbonden psychosociale belasting) versterkt.
Een ander onderzoek (11) heeft aangetoond dat werken in de koude rechtstreekse gevolgen heeft voor de gewrichten:
- De spierkracht vermindert, als gevolg van het vertragen van enzymatische en biochemische musculaire reacties. Voor elke graad die de temperatuur daalt, vermindert de spierkracht 2 tot 4%.
- Een gedeeltelijke onvoldoende doorbloeding te wijten aan een bloedvatvernauwing
- De kleverigheid van weefsels neemt toe (het gewrichtssmeer wordt minder vloeibaar) en dit leidt tot inwendige wrijvingen in de gewrichten
Ook onrechtstreekse uitwerkingen worden vastgesteld :
- Het gevoelsverlies heeft een uitwerking op het grijpvermogen : om dit te compenseren gaat men meer kracht moeten aanwenden.
- Het dragen van beschermende handschoenen vermindert de gevoeligheid en de handigheid, waardoor men meer kracht moet aanwenden om dingen vast te pakken.
Zowel de rechtstreekse als de onrechtstreekse uitwerkingen kunnen de kans op arbeidsongevallen verhogen.
Preventieve maatregelen
Het is belangrijk om preventieve maatregelen te nemen wanneer de problematiek van het werken in de koude zich voordoet. Voorbeelden :
- De tijd van blootstelling aan de koude minimaliseren
- Persoonlijke beschermingsmiddelen zoals handschoenen, beschermende kledij
- Arbeidsmiddelen die het tillen, laden, lossen e.d. kunnen vergemakkelijken zodanig dat de belasting en dus ook de transpiratie minder groot zijn
- Een werkorganisatie die regelmatige pauzes voorziet, en een warme plaats voorziet om deze pauze te nemen
- Een minimalisering van de blootstelling aan wind en tocht
Referenties
(1) Mitchell S.W. The relations of pain to weather, being a study of the natural history of a case of traumatic neuralgia. The American Journal of the Medical Sciences, 1877
(2) Redelmeier Donal A., Tversky Amos. On the belief that arthritis pain is related to the weather. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America – Psychology, Vol. 93, pp. 2895-2896, April 1996
(3) McAlindon, Tim., et al. Changes in Barometric Pressure and Ambient Temperature Influence Osteoarthritis Pain. The American Journal of Medicine (2007) 120, 429-434
(4) Wingstrand H., Wingstrand A., Krantz P. Intracapsular and atmospheric pressure in the dynamics and stability of the hip. A biomechanical study. Acta Orthop Scand. 1990;61(3):231-235
(5) Tatiana V., and al. Whether the weather influences pain? Results from the EpiFunD study in North West England. Rheumatology (2010) 49 (8): 1513-1520.
(6) Erik J. Timmermans, and al. The Influence of Weather Conditions on Joint Pain in Older People with Osteoarthritis: Results from the European Project on OsteoArthritis. The Journal of Rheumatology (2015) vol. 42, 10 1885-1892
(7) Gudrun Nyberg., A. Nybeg. Weather forecasting in rheumatic disease. Archives for meteorology, geophysics, and bioclimatology, Series B April 1984, Volume 34, Issue 3, pp 267-272
(8) Strusberg Ingrid and al. Influence of weather conditions on rheumatic pain. The Journal of Rheumatology February 1, 2002 vol. 29 n° 2, 335-338
(9) Wilder, F.V.,and al. Osteoarthritis pain and weather. Rheumatology (2003) 42 (8): 955-958.
(10) Pienimaki Tuomo., Cold exposure and musculoskeletal disorders ans diseases A review. International Journal of Circumpolar Health 2002 May ; 61(2) :173-82
(11) INRS L’entreposage frigorifique Ed 966 avril 2010
Jean-Philippe Demaret
Preventieadviseur-ergonoom
Licentiaat kinesitherapie en lichamelijke opvoeding