Hoe kan je een actieve rol spelen tijdens de overgangsfasen in je professionele leven ?
Verandering, overgang van het ene naar het andere en evolutie zijn eigen aan het leven. Om ons te helpen de overgangsfasen bewust en ten volle te beleven, kunnen we rituelen uitvoeren om het oude los te laten en plaats te maken voor het nieuwe. Helaas is daarvoor heel vaak geen plaats, vooral op het werk.
Een einde voor een nieuw begin
“Wie niet bezig is geboren te worden, is bezig te sterven”, schreef Bob Dylan.
Het leven van een bedrijf is goed te vergelijken met dat van een mens. Het bestaat uit opeenvolgende fases van groei, stabiliteit en teruggang : geboren worden, werken aan je onafhankelijkheid, een identiteit ontwikkelen, trouwen, kinderen krijgen, zoeken naar zin, omgaan met verlies en dood, enz. Al die fases kunnen evengoed worden toegepast op een organisatie, een team of een project. De alom bekende cyclus van lente, zomer, herfst en winter in de natuur geldt ook voor ons professionele leven. Het is een ononderbroken opeenvolging van overgangsfasen.
Een overgang is eigenlijk een dubbele beweging : iets eindigt om iets anders te laten beginnen. En voor een geslaagde overgang dienen we aandacht te hebben voor beide aspecten. Hoe kunnen we aanvaarden dat ons leven zijn eigen seizoenen heeft en tegelijkertijd toch zoveel mogelijk de teugels ervan zelf in handen nemen?
Overgangen vinden voortdurend plaats… maar we nemen er de tijd niet voor !
Nieuw aangeworven werknemers die zich de bedrijfscultuur snel eigen moeten maken, expats die een nieuw leven beginnen, werknemers in interne mutatie, herhaaldelijke herstructureringen, het opstarten van nieuwe diensten, de invoering van nieuwe werkmethoden, collega’s met een burn-out of bore-out, oudere werknemers die met pensioen gaan, promoties waarvoor meer leadership nodig is, het einde van verouderde productielijnen, een verhuizing of een reorganisatie van de werkruimte, de terugkeer naar het werk na een zwangerschap, ziekte, ouderschapsverlof of een periode van rouw, enz. De bedrijfswereld heeft vaak nog geen gepast antwoord op de kleine en grote overgangsfases : het streven naar resultaten laat weinig ruimte om het oude uit te zwaaien, noch om het nieuwe echt te verwelkomen.
Onlangs vertelde een jonge manager met tranen in de ogen hoe verschrikkelijk alleen, verdrietig en gekwetst ze zich voelde toen ze terugkwam van haar huwelijksreis. Ze had een kleine drink georganiseerd om haar geluk te delen met haar collega’s en niemand is komen opdagen. Geen gelukwensen van haar verantwoordelijke. Het onpersoonlijke cadeau dat voor haar klaarlag in het departement human resources, moest ze zelf gaan halen. Het is niet gemakkelijk om te leven met overgangsfases op het werk… Ook niet voor het team waarvan de activiteiten werden gecentraliseerd in de Franse zetel van de onderneming: de 20 teamleden hebben hun laatste werkdag beëindigd zonder zelfs maar een officieel afscheid van de directie of van hun collega’s van andere diensten. Of de jonge grootvader, die slechts per toeval aan zijn team kon vertellen over de enorme machteloosheid die hem overmant wanneer hij geconfronteerd wordt met de mucoviscidose van zijn derde kleinzoon.
Begeleiding bij overgangsfases
Gelukkig hechten sommige organisaties steeds meer belang aan het welzijn van de medewerkers en de begeleiding bij overgangsfases. Zo krijgen de nieuwe medewerkers een peter of meter toegewezen, die hen helpt de impliciete regels van de onderneming te begrijpen en hun interne netwerk te ontwikkelen. In andere bedrijven mogen ze een ‘buddy’ kiezen, voor begeleiding bij de terugkeer naar het werk na een langdurige afwezigheid. Dat is een collega die informatie geeft over de kleine of grote veranderingen tijdens de afwezigheid en die helpt de draad weer op te pakken, met geduld en begrip voor het emotionele aspect van zo’n situatie. Verschillende van onze klanten bieden de personen die evolueren binnen hun organisatie begeleiding van een professionele coach. Die zal hen helpen bij het ontwikkelen van de nieuwe competenties die ze nodig zullen hebben om die uitdaging tot een goed einde te brengen, om vertrouwen op te bouwen en een persoonlijk evenwicht te vinden in die nieuwe context. Dat wordt generatieve coaching genoemd.
Dat waren enkele voorbeelden van succesvolle initiatieven die we ook zelf kunnen voorstellen als ze niet al worden aangeboden.
De rol van de interne coaches
Een aantal bedrijven investeren dan weer in het opleiden van ‘interne coaches’, bijvoorbeeld het internationale farmaceutische bedrijf waarvoor wij een dertigtal medewerkers opleiden tot ‘katalysatoren voor verandering’.
Voor een externe coach is het echt een genoegen om mensen op te leiden die het op de lange termijn overnemen, vanuit de kern van het systeem en met als eerste bekommernis de mens, vóór prestaties en rendabiliteit. De interne coaches hebben als taak om – op het terrein zelf – de personen te begeleiden die zich bevinden in overgangsperiodes, wat eigen is aan ons menselijke bestaan. De interne coaches voeren al verschillende functies uit binnen het bedrijf. Daarnaast stellen ze ook hun sociale vaardigheden en deskundigheid ter beschikking van hun collega’s die uitdagende momenten meemaken. En op het gebied van psychosociaal welzijn is het een echte troef dat je een beroep kunt doen op een collega die een coachingsopleiding heeft gevolgd en die je weer op weg kan helpen, zonder daarom al dan niet gewenste goede raad te geven. Ieder van ons moet bepaalde mijlpalen overwinnen om te groeien en die verplichte overgangsrites moet je alleen doormaken. Toch kan de aanwezigheid van een welwillende en neutrale coach heel nuttig zijn:
- om te helpen bij het herkennen en het zich bewust worden van de moeilijkheden en kansen;
- om alle tegenstrijdige emoties die voortkomen uit de onvoorziene gebeurtenissen tijdens de overgangsperiode een plaats te geven;
- om het oude los te laten en open te staan voor het onbekende;
- om ervoor te zorgen dat je een grotere keuze hebt in je reacties op het onvermijdelijke.
De interne coaches zijn cruciaal voor het voortbestaan van de organisatie en het behoud van het personeel, want ze vormen een mogelijk antwoord op een fundamentele kwestie voor de generaties Y en Z : persoonlijke ontwikkeling en samenwerking! Ze bevorderen zelfkennis en kennis van de eigen blinde vlekken die het mogelijk maakt om de verschillende fasen in het eigen leven te begrijpen op een meer bewuste, verantwoordelijke en autonome manier.
Die begeleiders bij overgangen nemen dus de rol op zich van gids, trainer, lesgever, mentor en supporter en ze wijzen mensen vooral op de mogelijkheden. Zoals de jonge manager van een supermarktketen, die op de eerste dag in zijn nieuwe functie te horen kreeg dat zijn jonge vrouw ernstig ziek was. Net op het moment dat ze een gezin wilden stichten. Hij kon worden begeleid door een collega-coach en dat heeft hem enorm geholpen om die ‘oneerlijke spelingen van het lot’ te boven te komen en niet in een depressie te verzinken tijdens de behandeling van zijn echtgenote.
Zichzelf telkens opnieuw uitvinden
"De geschiedenis herhaalt zich niet, ze rijmt", zei Mark Twain. Zichzelf voortdurend opnieuw uitvinden, creatief zijn en aanvaarden dat het leven geen continue herhaling is, maakt deel uit van het takenpakket van een gezond mens. Iedereen kan zich zo wapenen om die overgangsperiodes zo goed mogelijk door te komen, het einde van het oude te eren en het nieuwe op een serene manier te verwelkomen, zonder afhankelijk te zijn van hulp van externe personen, die niet altijd beschikbaar zijn.
Om bij de start van 2017 je creatief vermogen zoveel mogelijk te vergroten en je te begeleiden tijdens de overgangsfases die je zou willen starten en tot een goed einde brengen binnen een project in 2017, bieden we je een tool voor creatieve coaching: de ‘Vitaliteit-Ster’. Hij is gebaseerd op een stervormig model, aanbevolen door de International Coaching Federation.
- Creëren/beginnen/lanceren : wat wil je implementeren dat nieuw en helemaal anders is, wat wil je voor het eerst doen? Een nieuwe functie, een nieuwe cultuur, een nieuw team, een nieuwe strategie, een nieuw bedrijf, een nieuw project? Deze as stemt overeen met de grote ontwikkelingen: plotselinge veranderingen, rustpauzes, innovaties.
- Behouden/bewaren/versterken : wat wil je behouden dat overeenstemt met je waarden of je hoofdactiviteit? Wat is de duurzame sleutel van je succes? Wat moet er absoluut worden bewaard?
- Deze as stemt overeen met de paradox van het creëren: om opnieuw uit te vinden en te vernieuwen, moeten de fundamentele zaken worden geëvalueerd – datgene waar niet aan geraakt mag worden, wat moet blijven. De nood aan stabiliteit maakt deel uit van het veranderingsproces, het is belangrijk ernaar te luisteren om beter te kunnen bewegen.
- Ontwikkelen/verbeteren/uitbreiden : wat bestaat er al en wat kunnen we nog verder laten groeien? Wat is er al aanwezig dat we beter kunnen ondersteunen en laten rijpen?
- Verminderen/afbouwen : wat bestaat er al, dat best zou verminderen om meer evenwicht in je leven/project te verwezenlijken? Welke inspanning kan ik afbouwen?
- Afschaffen/stoppen : wat was misschien nuttig in het verleden, maar is nu verouderd? Welke zaken zullen jij, het team of de organisatie echt moeten loslaten om plaats te maken voor iets nieuws?
- Beslissen/realiseren/implementeren: hoe pak je het concreet aan om de voorgaande beslissingen (creëren, behouden, ontwikkelen, verminderen, afschaffen) in de praktijk te brengen? Wat beslis ik om het succes van mijn project aanzienlijk te verhogen? Hoe kan ik de duurzaamheid van de verandering, de transitie en de toegevoegde waarde ervan versterken?
Om je energie goed te bundelen en je creativiteit te mobiliseren kan je spelen volgens de regels van de Japanse haiku: bij ieder punt van de ster kan je een kort gedicht opstellen met verzen van ongeveer 5, 7 en 5 lettergrepen. De kunst is de gewenste ervaring uit te drukken in zo weinig mogelijk woorden. Bijvoorbeeld: "Niemand kent vandaag / De kleuren van de toekomst / Een wazige prent." (Kiran Agio)
Wij wensen je klaarheid en maximale sereniteit in het nieuwe jaar, zowel op het werk als op de andere vlakken van je leven. Creëer je eigen geluksster en volg ze !
Daniëlle DE WILDE en Fabienne DOYEN, senior coaches van BAO Group en van het Elan Vital Institute en begeleidsters bij carrièrewendingen