Verminder uw halsklachten, gebruik een documenthouder !

Het komt voor dat men aan een P.C. werkt en gegevens overtypt van papieren documenten die op het bureel liggen. Het is niet altijd mogelijk deze documenten correct op het werkblad te plaatsen. Soms worden de documenten bijvoorbeeld langs het toetsenbord, of in de ruimte tussen het toetsenbord en de rand van het bureel geplaatst. Pijn in gewrichten en spieren in de hals kunnen het gevolg zijn.

Documenten langs het toetsenbord en de muis

Bij een zijlingse plaatsing van documenten wordt de hals regelmatig gedraaid en gebogen (afbeelding 1). De gevolgen hiervan voor de halswervelgewrichten :

• De halsspieren worden op een onevenwichtige manier gebruikt : sommigen worden gespannen terwijl andere worden uitgerekt (gele lijnen in afbeelding 2). Op lange termijn leidt dit tot vermoeidheid in de spieren en tot een belemmering van de bloedsomloop, met spierpijn tot gevolg.
• In de wervels wordt het kleine gewricht achter aan de zijkant samengedrukt (zie blauwe cirkel in afbeelding 2). Het kraakbeen dat dit gewricht bedekt kan door de constante druk beschadigd geraken.
• Het zijwaarts richten maakt dat de vezels van de ring van de tussenwervelschijf elkaar snijden (afbeelding 3). Dit snijden kan op lange termijn de schijf verbrozen waardoor het risico op halspijn en –letsel toeneemt. Deze toestand kan aanleiding zijn van sleet op de schijf, hetgeen later tot een discushernia kan leiden.  

Afbeelding 1 – draaien en vooroverbuigen van de nek om naar zijlings geplaatste documenten te kijken.	Afbeelding 2 – gevolgen voor de spieren en de kleine gewrichten aan de achterkant van een halswervelsegment bij een draaiing en voorovergebogen houding van de nek.

Afbeelding 3 – gevolgen voor de tussenwervelschijf bij draaien en vooroverbuigen van de nek.

Documenten geplaatst tussen toetsenbord en rand bureaublad

We bespreken hier het geval waarin de documenten zeer dicht tegen de rand van het bureaublad worden geplaatst en het toetsenbord ver naar voren wordt geschoven (afbeelding 4). Het lezen van documenten zal een beduidende buiging van de nek teweegbrengen terwijl men de armen naar voren brengt om aan het toetsenbord te kunnen. Dit zijn de gevolgen :

• De pezen en spieren achteraan de halswervel (in geel en rood afbeelding 5) worden uitgerekt. Een aanhoudend uitrekken leidt tot verbrozing en kan peespijnen teweegbrengen. Het herhalen of aanhouden van zo'n houding betekent een overbelasting voor de halsspieren en leidt tot vermoeidheid en pijn in de spieren.  
• Tussenwervelschijven (in oranje rechts in afbeelding 5) worden vooraan op elkaar geklemd, achteraan worden ze uitgerekt.  Een dergelijke klemming / uitrekking doet de tussenwervelschijven verbrozen en kan leiden tot vroegtijdige slijtage met scheurtjes in de de ring in de tussenwervelschijf (gekruiste witte vezels in afbeelding 5).
• De druk op de halswervels vermeerdert beduidend. Waar de last in opgerichte houding 5 kg bedraagt (het gewicht van het hoofd) krijgt de hals een last van 30 kg te verduren bij het vooroverbuigen aan 60 graden. Dit is dus zes keer meer !  Dit wordt veroorzaakt door een groter hefboomeffect tussen het middelpunt van het hoofd en de wervelkolom.
• De schouders en ellebogen worden naar voren gebracht. Dit brengt een spanning teweeg in de gewrichten en draagt bij tot een verhoging van de last op de nekwervels, die reeds extra belast werd door de buiging van de nek. Om een comfortabele positie voor schouder te bekomen dient er normaal gezien sprake te zijn van een afstand van 0° tot 20° van schouder en arm tot de romp. Voor wat betreft de elleboog situeert de comfortabele positie zich rond de 90° mits er ondersteuning is voor de onderarm.

Afbeelding 4 – sterk gebogen houding van de nek om te kijken naar de documenten tussen toetsenbord en rand bureaublad. Naar voren brengen van armen om toetsenbord te bereiken.

Afbeelding 5 – gevolgen voor de tussenwervelschijven, de halsspieren en –pezen bij een sterk gebogen houding van de nek.

Preventiemaatregelen

Een mogelijke oplossing is het gebruiken van een documenthouder die tussen toetsenbord en scherm wordt geplaatst. Zo kan men de documenten in de richting van het hoofd brengen, en het toetsenbord en de muis correct opstellen, d.w.z. dichtbij elkaar en op een afstand van 10-15 cm van de tafelrand.   Het buigen van de nek vermindert dan beduidend en van draaiing is geen sprake meer.

Er zijn verschillende types documenthouders op de markt. Sommigen zijn bedoeld om documenten te lezen (afbeelding 6) terwijl anderen evenzeer geschikt zijn om te schrijven, dankzij een glijdend oppervlak (afbeelding 7).

Afbeelding 6 – documenthouder, afstelbaar in de hoogte

Afbeelding 7 – documenthouder met glijdend oppervlak dat het mogelijk maakt te schrijven

Niettemin dient men alvorens men tot een eventuele aankoop overgaat na te gaan of het wel efficiënt zou zijn een documenthouder te gebruiken. Gebruik hiervoor een ringmap met onderaan een gevouwd stuk karton rond de rand zodat het document niet kan wegglijden (zie afbeelding 8). Indien het gebruik van deze geïmproviseerde documenthouder bevredigend blijkt, kan u deze permanent gaan gebruiken of alsnog overgaan tot aankoop van een documenthouder van betere kwaliteit. Bij aankoop houdt men rekening met volgende factoren : is de documenthouder afstelbaar in hoogte, heeft het de juiste afmetingen, is het oppervlak glijdend ?

Afbeelding 8 – Geïmproviseerde documenthouder bij wijze van test.

Jean-Philippe Demaret
Preventieadviseur-ergonoom
Licentiaat klnesitherapie en lichamelijke opvoeding
e-mail : jean-philippe.demaret@cohezio.be

Verschenen in Actuascan, december 2016, nr.11.