Vrouwen en leadership

Bestaat er een vrouwelijke versie van leadership ? Zo ja, welke vorm(en) neemt zo’n vrouwelijk leadership aan ? Wie maakt er gebruik van en voor wie is het bestemd ? Waarom is het voor sommige vrouwen zo moeilijk om een plaats als leader in te nemen ? Hoe slagen vrouwen erin om de begrippen macht en vrouwelijkheid met elkaar te verzoenen ? Hoe kan je als vrouwelijke professional de touwtjes van je carrière – of van je bedrijf – in handen nemen zonder af te doen aan je vrouw-zijn en te veranderen in een karikatuur van je mannelijke collega’s ? Vijf vrouwen, coaches bij BAO Group, delen met ons hun mening en ervaringen.

Bestaat er een vrouwelijke versie van leadership ?

Door Catherine Baele, trainer-coach en specialist mindfulness bij BAO Group.

Als er zoiets als een vrouwelijke versie van leadership bestaat, dan heeft die niet zozeer te maken met gender of geslacht, maar veeleer met vrouwelijke energie. Natuurlijk kunnen we vaststellen dat er bepaalde verschillen zijn tussen mannen en vrouwen als het om leadership gaat: zo zijn mannen vaak meer strategisch ingesteld en vrouwen meer operationeel. We moeten echter opletten dat we niet in clichés of karikaturen vervallen.

Volgens de Chinese filosofie bestaat de mens uit twee principes: het mannelijke principe of yang (actie, beweging, macht, rationeel denken) en het vrouwelijke principe of yin (gevoeligheid, emotie, intuïtie, empathie, samenwerking). Elke man en elke vrouw heeft beide principes in zich, al is bij ieder van ons het ene principe meer of minder duidelijk aanwezig dan het andere. Die verschillen hebben te maken met onze cultuur, onze opvoeding en onze persoonlijke geschiedenis. In veel bedrijven wordt meer waarde gehecht aan mannelijke energie: je moet strijden, efficiënt zijn en gericht op actie. Competitie en het streven naar macht voeren er de boventoon. Bij sommige organisaties is het vrouwelijke principe dan weer in te sterke mate aanwezig : te veel empathie leidt ertoe dat men de zaken niet durft uit te spreken, een te grote gevoeligheid kan ervoor zorgen dat er irrationele beslissingen worden genomen en dat men moeite heeft om op een kalme manier om te gaan met uiteenlopende standpunten of conflicten.

Doordat ik vijftien jaar lang vrouwelijk leader en manager was voordat ik coach werd, heb ik het geluk gehad te kunnen samenwerken met verschillende mannen en vrouwen die als leidinggevende heel goed beide principes met elkaar verzoenden: luisteren en empathie tonen maar tegelijk ook gericht zijn op actie, samenwerken en zorgen voor teamgeest, zonder daarbij naïef te worden of de eigen helderheid van geest te verliezen. Het juiste evenwicht tussen intuïtie en ratio.

Vrouwen en macht

Door Daniëlle De Wilde, coach leadership, spreker en facilitator van hedendaagse rituelen bij BAO Group.

Beste vrouwen, wat is jullie relatie met macht? Waar bevinden jullie je op een schaal van 1 tot 10, waarbij 1 staat voor: "Ik hou niet van het begrip ‘macht’, dus ik ga er ook niet naar streven", en 10 staat voor: "Ik hou van macht", met in het midden tussen beide "Ik voel me niet op mijn gemak met het begrip ‘macht’, maar ik weet dat het nu eenmaal niet anders kan"?

In vergelijking met het flinke aantal mannen dat zichzelf vlotjes een 10 geeft, kiezen slechts weinig vrouwen voor "Ik hou van macht", omdat ze macht associëren met overheersing, onderdrukking, ongelijkheid,… de macht “OVER”. Maar als we daar dieper op ingaan en hen aanmoedigen om het veeleer te zien als macht "OM" –het vermogen om doelstellingen te verwezenlijken, een visie in de praktijk om te zetten, mogelijkheden te creëren, enz. – dan zeggen de meeste vrouwen : ja, ik hou van macht! Om te vernieuwen, zaken uit te drukken, een steentje bij te dragen tot een betere wereld, voor jezelf, je familie, je gemeenschap, de aarde.

Macht “OVER” zorgt voor onderdrukking, macht “OM” activeert leadership. En het is hoog tijd dat vrouwen hun innerlijke bezwaren op het vlak van leadership loslaten. Tijd dat ze hun rechtmatige plaats in organisaties innemen om authentieke leaders te zijn: mensen met het vermogen te kiezen voor een cultuur van ontwikkeling in plaats van onderdrukking en het vermogen bij te dragen tot een wereld van onderlinge verbondenheid, met de positieve intentie om een gezond en evenwichtig leven te creëren voor iedereen.

Na de gebeurtenissen van 11 september werd een groep leaders samengesteld: het International Council of Thirteen Indigenous Grandmothers (de Internationale Raad van Dertien Inheemse Grootmoeders). Hun boodschap is dat het ontwaken van het bewustzijn zal worden ondersteund door de vrouwen, voor het goed van alle levensvormen op deze aardbol. Vrouwen worden daarom uitgenodigd zich te verenigen om zich bewust te worden van het belang van het vrouwelijke en voor het naleven van de voorouderlijke tradities, die verbonden zijn met de aarde. Vrouwelijke solidariteit, mentorship en vrouwenverenigingen passen volledig in die beweging naar een vernieuwing van spiritualiteit en zingeving, die de maatschappij door elkaar schudt. Als we paal en perk willen stellen aan de epidemie van mensen die zich mentaal slecht voelen of die te maken krijgen met burn-out, dan is het hoog tijd dat we (opnieuw) een model uitvinden op basis van gelijkheid, waarin ook de verschillen worden benut. Om wat weerwerk te bieden tegen de consumptiemaatschappij met haar constante streven naar actie en betere prestaties, worden vrouwen –  én mannen! – uitgenodigd om opnieuw het vrouwelijke te ontdekken. “Zijn” (vrouwelijk principe) en niet altijd “Doen” (mannelijk principe). Beide principes vullen elkaar aan: het is aan ieder van ons om ze innerlijk een plaats te geven.

Suprematie van het mannelijke ?

Door Fabienne Doyen, holistisch coach en animator vrouwencirkels bij BAO Group.

Iedereen weet dat de arbeidswereld van vandaag in België en in andere landen nog steeds sterk bepaald wordt door ouderwetse, vrouwonvriendelijke principes. Vrouwen met dezelfde ervaring en opleiding worden minder betaald dan mannen en er zijn veel minder vrouwen dan mannen aanwezig in bestuursfuncties van organisaties. Er zijn nochtans wel degelijk vrouwelijke kandidaten : veel vrouwen zijn bereid om meer verantwoordelijkheid op te nemen, belangrijke projecten te beheren, te besturen, teams of bedrijven te leiden. Het zou al te gemakkelijk zijn om hun afwezigheid in dergelijke rollen uitsluitend te wijten aan de suprematie van het mannelijke. Vrouwen steken zichzelf stokken in de wielen wanneer het erop aankomt hun plaats als leader in te nemen.

Als coach heb ik regelmatig de kans om vrouwen te begeleiden die zich voorbereiden om een leidinggevende functie op te nemen: in hun eigen kleine bedrijf, in een project, in een team, soms zelfs in een directiecomité. Hun grootste uitdaging? Hoe blijf ik trouw aan mezelf in mijn rol als leader: een echte vrouw, met mijn waarden en overtuigingen op het vlak van management, en geen kloon van de gewaardeerde mannelijke collega’s rond mij. Op basis van de modellen van professioneel succes die hen worden voorgehouden, denken veel vrouwen dat ze alleen maar meer verantwoordelijkheid kunnen krijgen wanneer ze hun vrouwelijkheid opzijschuiven. Genderneutrale kleding dragen, niet langer hun intuïtie volgen, hun gevoeligheid verbergen, stoppen met het streven naar een consensus of naar het samen creëren van iets en gewoon “ervoor vechten”. Wanneer zichzelf kwijtraken de prijs is die ze moeten betalen voor een bestuursfunctie, slaan de meeste vrouwen het aanbod af.

Het is nochtans aan de vrouwen zelf om die clichés te doorbreken. Het is aan hen om andere wegen te durven inslaan en te laten zien dat een andere vorm van leadership mogelijk is – zowel voor vrouwen als voor mannen. Dat eiste van de vrouwen die door mij werden gecoacht een diepgaand werk aan zichzelf, om hun zelfvertrouwen en vooral hun beeld van zichzelf als machtige vrouwen te versterken. Gedaan met de censuur en vooral met de destructieve zelfkritiek. Uiteindelijk is elk van hen er op haar eigen manier in geslaagd haar autoriteit en charisma te ontwikkelen en het juiste evenwicht tussen mannelijke en vrouwelijke energie te vinden. Vandaag nemen ze rustig het woord tijdens een vergadering, zonder in competitie te gaan. Ze oefenen invloed uit, zonder koste wat het kost hun gelijk te willen halen. Ze leiden zonder dwang, stellen zich ten dienste van de groep zonder zichzelf weg te cijferen. Ze gebruiken hun emotionele intelligentie om knopen door te hakken en de verwachte resultaten te behalen. Ze durven zowel ja als nee zeggen, houden rekening met hun eigen ritme en met dat van anderen. En op hun beurt inspireren ze andere leaders, mannen en vrouwen, om die weg in te slaan waar de maatschappij van vandaag zoveel nood aan heeft. Het was een eer hen te hebben mogen begeleiden bij het ontwikkelen van hun volle macht als vrouw!

Een leadership afgestemd op de natuurlijke ritmes

Door Ann De Wilde, creative coach bij BAO Group.

Vrouwelijk leadership creëert een omgeving met een menselijke dimensie, een beetje zoals een dorp dat ontstaat en zich op een natuurlijke manier ontwikkelt rond het marktplein. Een plaats voor ontmoetingen, voor het delen van verhalen en het voeren van authentieke gesprekken.

Het is een geduldig leadership, dat denkt op transpersoonlijk niveau en verder kijkt dan het ego. We werken vanuit het buikgevoel om het verstand te helpen bij het nemen van de juiste beslissingen. Een vorm van intelligentie die luistert naar wat er klinkt en weerklinkt.

Een vrouw heeft de traagheid van organische groei in zich. Bij het leiden van teams of projecten nodigt het vrouwelijke aspect uit om ieders ritme te respecteren. Het laat ruimte om te luisteren naar het menselijke in de eigen gedachten, emoties en acties – en in die van anderen. Het verbindt in plaats van te verdelen en geeft de voorkeur aan dialoog boven monoloog. Yin-leadership geeft zichzelf de tijd voor introspectie, is empathisch en ondersteunt relaties op voet van gelijkheid. Het is transformationeel : het inspireert in een periode van veranderingen en doet creativiteit en realistische verwachtingen ontstaan.

Don’t push with your elbows, push with your hips

(“Gebruik niet je ellebogen, maar je heupen”, geïnspireerd door de TED talk “dare to be feminine for gut’s sake” van Kaouthar Darmoni)

Door Vanessa Heytens, coach en business trainer bij BAO Group.

Vrouwelijk leiderschap, zowel in de rol van manager als in die van medewerker, is naar mijn ervaring momenteel dun gezaaid. In mijn praktijk als “corporate coach" zie ik nog te vaak een grote rem bij de vrouwen om zich echt als vrouw te durven tonen op het werk. Je hoeft er alleen maar de kledingvoorschriften en de bijbehorende beperkingen op na te slaan.
Er is al genoeg ratio en "brainpower" in de organisaties. Wat met ons binnenste? Wat met onze baarmoeder? Durven we ons als vrouw te tonen en trots te zijn op onze prachtige ronde heupen? Staan we onszelf toe om in alle vertrouwen onze plaats in te nemen, borst en hart vooruit, zonder ons er zorgen over te maken dat we misschien als een lustobject zullen worden beschouwd? Niet gemakkelijk, zullen jullie antwoorden… En ik geef eerlijk toe dat het voor mij, als jonge vrouw van 37, ook niet altijd gemakkelijk is. Sommige sectoren en sommige omgevingen zijn niet erg vrouwvriendelijk. Soms heersen er veel beperkende overtuigingen over de impact op de productiviteit en de omzet, dan weer krijg je te maken met het taboe van de verleiding. Ik heb al talloze grappen moeten aanhoren die ik seksistisch en vernederend vond, zonder goed te weten hoe ik daarop moest reageren.

Het goede nieuws is dat ieder van ons, vrouwen zowel als mannen, in zijn of haar eigen werkomgeving tot actie kan overgaan en echt plaats kan maken voor het vrouwelijke om tot uiting te komen. Gelukkig beginnen mannen eindelijk interesse te tonen voor de ontwikkeling van hun vrouwelijke kant op het vlak van management: zaken als een coachende houding, geweldloze communicatie, luisteren, empathie, intuïtie en vriendelijkheid veroveren stilaan een plaatsje. Er is hoop!

Verscheen eerder in de Franstalige editie van Psychologies magazine, maart 2017.

Actuascan, maart 2017, nr.3