Zwaar werk : aandachtspunten en bedenkingen

Op 12 mei 2017 vond de jaarlijkse grote dag van de Société Scientifique de Santé au Travail plaats, met als thema "La pénibilité au travail: une notion centrale en prévention" ("Zwaar werk: een centraal begrip bij preventie"). Dé gelegenheid om vakmensen op het vlak van preventie op het werk samen te brengen rond dit thema, waarvan de aanpak en de definities een evolutie hebben doorgemaakt. Een verslag. 

Het thema staat opnieuw in de belangstelling nu de regering werkt rond de hervorming van de pensioenen en de zwaarte van het werk en criteria probeert te bepalen voor de zwaarte van verschillende beroepen. Zo kunnen zware beroepen worden gekoppeld aan loopbaanvoorwaarden die gunstiger zijn voor een vervroegd pensioen.

Dit begrip "zwaar werk" roept echter ook heel wat vragen en bedenkingen op : 

• Is het geen sociale constructie ? Bepaalde elementen kunnen op een gegeven plaats en op een gegeven moment worden beschouwd als zwaar. Zo vinden ziekenoppassers in België momenteel het contact met de familie van de patiënt het zwaarst, terwijl in andere landen de nadruk wordt gelegd op de lichamelijke belasting van de job. Welke criteria moeten als basis dienen om de zwaarte van het werk te meten ?
• Waarom zouden we factoren identificeren die de zwaarte van het werk beïnvloeden? Gewoon om de mensen die eraan worden blootgesteld, te vergoeden? Zou het niet even verstandig en rechtvaardiger zijn te werken aan een uitgebreide preventie rond die factoren, zodat iedereen meer jaren in goede gezondheid zal kunnen leven? Zo kan de socio-economische ongelijkheid op het vlak van gezondheid worden verminderd.
• Moeten die criteria voor de zwaarte van het werk worden gemeten vanuit een collectieve of individuele benadering ?
• Zijn de criteria voor de zwaarte van het werk bepaald, dan moet de traceerbaarheid van die professionele blootstelling kunnen worden gegarandeerd en moet een duidelijke en correcte registratie ervan voor iedereen mogelijk zijn.

Tijdens deze dag konden we ook de ervaring van Frankrijk op dit vlak ontdekken, want het begrip “pénibilité” (“zwaar werk”) maakt al verschillende jaren deel uit van de Franse wetgeving. Een uiteenzetting door het instituut voor gezondheid op het werk van het noorden van Frankrijk liet ons zien hoe de analyse van de ongeschiktheidsbeslissingen die werden geregistreerd door vrijwillige arbeidsgeneesheren het mogelijk maakte om in een heel aantal beroepen een reeks pathologieën te definiëren en ook arbeidsomstandigheden die daartoe kunnen bijdragen. Zo kon een leidraad (in het Frans) worden opgesteld om mensen aan het werk te houden, met een aantal beroepsfiches met daarop de risicofactoren en preventiemaatregelen die in elk van die beroepen van toepassing zijn. 

Tijdens een uiteenzetting van de preventieadviseurs van Solvay werd ook een interne toepassing getoond waarmee de (chemische, maar ook fysieke en biologische) blootstelling kan worden getraceerd op basis van de werkposten en de productieprocessen voor elk van de werknemers.

De dag bood misschien geen kant-en-klare oplossingen, maar heeft het wél mogelijk gemaakt om verder na te denken over dit onderwerp. De samenvattingen van de presentaties zijn beschikbaar op de site van de SSST (in het Frans).

Michel Muller
Preventieadviseur-arbeidsgeneesheer Cohezio
 

Verschenen in Actuascan, juni 2017, nr. 6.