Tekenbeet en ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme, of ‘Lyme borreliose’ is een aandoening veroorzaakt door de bacterie Borrelia Burgdorferi, die afkomstig is van muizen en herten en door een tekenbeet op de mens, op paarden en op honden kan overgebracht worden.

• Er zijn verschillende soorten teken maar in Europa kan slechts één tekensoort, namelijk ‘Ixodes Ricinus’, deze bacterie overbrengen. Bovendien zijn niet alle teken van deze soort besmet met de bacterie. In Europa schat men dat slechts 10% van de teken besmet is met Borrelia. De ziekte komt het meest voor in de Scandinavische landen, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland.
• Een tekenbeet veroorzaakt dus niet noodzakelijk de ziekte van Lyme. Uit studies blijkt dat slechts bij 1,1 tot 3,4 % van de personen met een ‘willekeurige’ tekenbeet de ziekte van Lyme optreedt. Van de mensen die door een ‘besmette’ teek gebeten worden, wordt nog maar  8-10% ziek.
• De teek is voornamelijk actief van begin maart tot eind november. De ziekte van Lyme treedt vooral op tussen juni en oktober.
• De ziekte van Lyme is niet te verwarren met de Centraal-Europese tekenbeetencefalitis (FSME Frühsommer-Meningoenzephalitis) die echter niet in België voorkomt. Voor deze ziekte is wel een vaccin aangewezen en beschikbaar voor avontuurlijke reizen met wandelingen in voornamelijk Zwarte Woud, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Scandinavië en Oost-Europa (zie map Tekenencefalitis - kaart Europa | Wanda) 

• Symptomen
• Diagnostiek en behandeling
• Preventie
• Hoe de teken verwijderen?
• Samenvattend

Symptomen

Het eerste symptoom van de ziekte van Lyme is meestal een ‘erythema migrans’. Dit is een grote rode vlek die verschijnt op de plaats waar de teek gebeten heeft, enkele dagen tot een maand  (max.3 maanden) na de tekenbeet. Deze rode huidverkleuring wordt geleidelijk groter met een diameter van 5 cm tot maximaal 60 cm, terwijl zich in het centrum van deze vlek een bleke plek ontwikkelt. Soms treden ook griepachtige symptomen op zoals moeheid, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, overgeven of koorts.
Wanneer de ziekte in deze eerste fase niet of niet goed behandeld werd, kan ze verder evolueren. 
In deze latere ziektefases kunnen dan klachten ontstaan gaande van aanhoudende vermoeidheid tot ziekteverschijnselen van het zenuwstelsel, het hart en de gewrichten.

Ga naar de dokter wanneer je tijdens de maanden na een tekenbeet:

• een rode vlek op de huid krijgt die steeds groter wordt
• een grieperig gevoel hebt, met koorts en spierpijn 
• dubbel ziet of een aangezichtsverlamming krijgt           
• pijn, krachtsverlies of tintelingen in armen of benen voelt            
• pijnlijke en gezwollen gewrichten hebt
   

Diagnostiek en behandeling

• De ziekte van Lyme kan perfect behandeld worden met antibiotica
• Als een teek na de beet vanzelf afvalt, of binnen de 24 uur kan verwijderd worden, dan is de kans dat iemand ziek wordt zo klein dat er geen behandeling nodig is.         
• Wanneer er echter symptomen optreden zoals hierboven beschreven, moet men de dokter raadplegen voor eventuele verdere hulp. Meestal zal deze een bloedonderzoek uitvoeren, maar dit levert niet altijd een bewijs. Er zijn immers valse uitslagen mogelijk. 
• Hoewel het een relatief mild antibioticum is dat de dokter zal geven, moet niet iedereen met een tekenbeet hiermee behandeld worden. Niet elke tekenbeet is besmettend én het innemen van antibiotica kan eveneens bijwerkingen geven. Het is dus beter te wachten tot de eerste ziekteverschijnselen optreden, alvorens met antibiotica te starten. 
• De ziekte is goed behandelbaar in alle stadia, ook als de eerste symptomen gemist zijn. Slechts bij een zéér klein percentage blijven subjectieve klachten wat langer bestaan. 

Voorkoming

• Vanzelfsprekend is de beste preventie er voor te zorgen niet gebeten te worden door een teek!
• Het is aangeraden om de huid zoveel mogelijk te beschermen met kledij (lange broeken, broekspijpen in de kousen steken, hoofddeksel, lange mouwen) en liefst lichtgekleurde kledij   
• De nog blootgestelde huiddelen kan men insmeren met insectenwerende crèmes (die bv. Diethyltoluamide, of DEET, bevatten). Opgelet! Zo’n crème is slechts enkele uren werkzaam!         
• Het is zéér belangrijk om elke dag de huid grondig te bekijken na een verblijf in terreinen waar mogelijks teken voorkomen. Grondige inspectie van het ganse lichaam (eveneens de huidplooien) is dus noodzakelijk.          
• Als je toch gebeten bent, noteer dan de datum en controleer de plaats van de tekenbeet gedurende ten minste 1 maand, zodat je eventuele symptomen niet over het hoofd ziet.       
• Preventie d.m.v. vaccinatie is niet mogelijk. Er is geen vaccin op de markt dat werkzaam is tegen de bacterie ‘Borrelia Burgdorferi’ die in Europa de ziekte van Lyme kan veroorzaken. 
   

​Hoe de teken verwijderen?

Zoals hierboven vermeld is het zéér belangrijk om de huid dagelijks te inspecteren én de eventueel aanwezige teken zo snel mogelijk te verwijderen (binnen de 24u). Men kan de teek gerust zelf verwijderen. Wanneer de teek zich op een moeilijk manipuleerbare plaats bevindt, kan een andere persoon (collega, partner, ev. huisarts, ...) u hierbij helpen.

Het correct verwijderen van teken gebeurt als volgt: 

• Gebruik een speciaal tekenpincet. (Dit tangetje kan men verkrijgen bij de drogist of de apotheek). 
• Pak, indien mogelijk, de huid zó vast dat er een ‘heuveltje’ ontstaat.  
• Plaats het pincet over de kop van de teek, zo dicht mogelijk tegen de huid.
• Verwijder de teek door met het pincet te draaien en er dan voorzichtig aan te trekken, totdat de teek loslaat.
• Ontsmet de bijtwonde (ná verwijdering van de teek) met een ontsmettingsmiddel. 
• Was de handen met water en zeep en ontsmet het gebruikte tangetje. 
• Vergeet niet de datum van de tekenbeet te noteren voor verdere opvolging   .

​De gevreesde bacterie bevindt zich in het lichaampje (maag en darmen) van de teek, en niet in het kopje van de teek. Om te voorkomen dat de bacterie in de huid en het bloed terechtkomt:

• mag de teek of de huid niet ontsmet of bewerkt worden met alcohol, olie, nagellak of andere middelen, vóórdat ze verwijderd wordt! Door deze middelen kan de maag van de teek samentrekken, waardoor de kans op besmetting vergroot. 
• Bij de verwijdering moet men het ‘kopje’ vastpakken en dus niet het ‘lijfje’ van de teek. Als men het lijfje samenknijpt, kan weerom de maaginhoud in de huid worden gespoten. 
• Bij de verwijdering van de teek, kan eventueel het kleine zuigsnuitje van de teek afbreken en zo achterblijven in de huid. Dit is niet erg omdat het snuitje niet besmet is met de bacterie, die zich immers in de maag bevindt. Het wondje kan mogelijk een beetje ontsteken zoals een splinter. Maar net zoals een splinter komt het snuitje vanzelf weer uit de huid.  

Samenvattend

• Een beet van een besmette teek leidt niet noodzakelijk tot de ziekte van Lyme.  
• De kans op het krijgen van de ziekte vergroot wanneer de teek langer dan 24u op de huid aanwezig blijft. 
• Dagelijkse inspectie van de huid op aanwezige teken, snelle verwijdering ervan op correcte wijze, en verdere inspectie van de bijtwonde gedurende minstens een maand, zijn ten zeerste aangeraden. 
• In Europa is er geen vaccin ter preventie van Lyme voorhanden.
• De ziekte is goed te behandelen met antibiotica, ook bij behandeling in een later stadium wanneer de eerste symptomen gemist werden. 
• Het is beter te wachten tot de eerste ziekteverschijnselen optreden, dan preventief antibiotica te  geven na een tekenbeet. Bloedonderzoek ter detectie van  de ziekte van Lyme levert niet altijd een bewijs, wegens mogelijk valse uitslagen (vals positief of vals negatief).