Positieve psychologie geeft een boost aan het bedrijfsleven

Wanneer je als psycholoog beslist om te werken volgens de stroming van de positieve psychologie, krijg je niet zelden te horen: "Positieve psychologie? Daar heb ik nog nooit van gehoord. Is dat dan het tegenovergestelde van negatieve psychologie?” Uiteraard is het veel meer dan dat en de bedrijfswereld heeft er om verschillende redenen alle belang bij om enkele goede principes ervan in de praktijk te brengen. Een woordje uitleg.

Het gaat goed met me, alles gaat goed…

De positieve psychologie werd in het begin van de jaren 2000 op de kaart gezet door Martin Seligman en wordt gedefinieerd als "de studie van de omstandigheden en processen die bijdragen tot de ontplooiing en het optimale functioneren van individuen, groepen en instellingen”.

Ze beperkt zich dus niet tot persoonlijke ontplooiing, maar omvat evengoed interpersoonlijke relaties en, op een grotere schaal, de sociale en politieke component van de maatschappij, doordat ze de sociale factoren om beter samen te leven identificeert.

Ze bestudeert het gedrag van mensen met wie het “goed gaat” en die graag zouden hebben dat het “nog beter” met hen gaat. Zo kunnen we leren te begrijpen wat mensen intens en duurzaam gelukkig maakt en welke strategieën ze toepassen wanneer ze te maken krijgen met tegenslag (dagelijkse zorgen, rouw, verlies van hun werk, iets moeten opgeven, enz.).

De positieve psychologie ontkent zeker niet de moeilijkheden, de obstakels of de verschillende wonden die we in de loop van ons leven hebben opgelopen. Ze beperkt zich evenmin tot louter positief denken en wil ons er niet van overtuigen dat de wereld mooi en gemakkelijk is, zolang we er maar in geloven en dat onze goede wil alleen volstaat. Deze stroming binnen de psychologie leert ons dat het loont om aandacht te hebben voor positieve emoties, maar ook dat de emoties die worden beschouwd als onaangenaam (zoals verdriet of woede) net zo goed hun plaats hebben in de manier waarop we functioneren. Het is net het evenwicht tussen beide dat belangrijk is en dat aan de basis ligt van de rijkdom van onze persoonlijkheid.

Hoewel de positieve psychologie dus een aantal zaken niet is of doet, verwerpt ze zeker ook niet de tot nu toe verworven kennis op het vlak van de psychopathologie. Uiteraard toont ze interesse in het lijden dat het individu ondervindt, om het te kunnen verlichten. Daarbij zal ze die persoon echter veeleer meevoeren in de richting van actie in het heden en hoop voor de toekomst dan naar een pijnlijk verleden. De energie zal vooral worden besteed aan “hoe overkom ik mijn probleem?” en minder aan “waarom overkomt mij dit?”.

Deze wetenschappelijke stroming van de psychologie gaat dus uit van de stelling dat er, parallel met de verschillende individuele en collectieve problematieken en stoornissen, een leven bestaat dat rijk is aan zin en potentieel. We zullen dus aandacht besteden aan de gezondheid en het welzijn van mensen en aan wat hen gelukkig, optimistisch en veerkrachtig maakt.

Geluk, ook op het werk

Werkgevers die investeren in het welzijn van hun werknemers, worden heel vaak daarvoor beloond: er is minder absenteïsme en een grotere motivatie en betrokkenheid op het werk, het humeur van de mensen verbetert en daardoor ook de algemene sfeer op het werk. Uit talrijke studies blijkt bovendien dat bedrijven met gelukkige werknemers vaker rendabel en productief zijn dan bedrijven waar de mensen het gevoel hebben dat ze niet op hun juiste waarde worden geschat.

Het is dus van het grootste belang te zorgen voor psychosociale preventie: het verhoogt de kansen van de werknemers om een zinvolle professionele activiteit te vinden die overeenstemt met hun persoonlijke waarden. En het is al even belangrijk dat ze daarbij dagelijks worden aangestuurd door een management dat ook voor die benadering kiest.

Maggy is arbeidspsychologe. Ze is overtuigd van de waarde die positieve psychologie kan hebben voor een bedrijf : "Positieve psychologie concentreert zich niet op het pathologische en bovendien stelt ze toegankelijke, concrete en pragmatische hulpmiddelen voor. Daarom is deze psychologie bijzonder geschikt voor de professionele context, die er ideeën uit kan putten voor het uitwerken van gezondheidsbevorderende programma’s en programma’s rond psychosociale preventie voor de werknemers”.

De volgende twee hulpmiddelen kunnen gemakkelijk worden toegepast door bedrijven die in die richting willen evolueren.

1. Het Welzijnskompas

Het Welzijnskompas is een hulpmiddel dat de werknemer helpt zorg te dragen voor zowel zijn mentale als zijn fysieke gezondheid. Het is gebaseerd op het principe dat er 4 onderling verbonden domeinen zijn die elkaar beïnvloeden, met behulp van biochemische substanties zoals serotonine, dopamine, leptine en cortisol.

Die 4 intrinsiek met elkaar verbonden domeinen zijn:

• Een goede nachtrust
• Lichaamsbeweging
• Positieve emoties
• Een gezonde voeding

Het Welzijnskompas stelt dus dat wij onze gezondheid kunnen beïnvloeden: een gezonde houding in het ene domein heeft een invloed op een ander domein, net zoals onze slechte dagelijkse gewoonten onze hele manier van functioneren zullen verstoren.

Als toepassing van dit hulpmiddel stellen veel bedrijven middelen ter beschikking van hun personeel die hen helpen zorg voor zichzelf te dragen (sportzaal, cursus yoga, massages in bedrijven, opleidingen in persoonlijke ontwikkeling, gezonde tussendoortjes, evenwichtige maaltijden, enz.).

"Ik had de kans om verschillende opleidingen rond persoonlijke ontwikkeling te volgen, vertelt Igor, bediende in een supermarkt. Ik heb er veel geleerd over mezelf en ook over anderen. Beter omgaan met je emoties, beter communiceren met anderen, je verdraagzaamheid verhogen ten opzichte van collega’s die niet werken zoals wij, dat heeft mijn relaties op en buiten het werk allemaal op een merkbare en positieve manier verbeterd. Het heeft ook de manier veranderd waarop ik naar de dingen kijk. Ik pieker minder en daarom slaap ik beter! Ook in de kantine werden er inspanningen geleverd: de aangeboden menu’s zijn nu veel evenwichtiger. Bovendien heeft mijn werkgever sterke waarden, zowel op menselijk als op ecologisch vlak, zonder uiteraard de rendabiliteit van het bedrijf uit het oog te verliezen. Uiteindelijk ervaar ik het als een win-winrelatie: het bedrijf draait goed en groeit, net als de individuen waaruit het bestaat. Ook al is er druk op het werk, ik vind dat die daardoor veel draaglijker wordt.”

Het potentieel van dit soort programma bij de werknemers wordt nog groter wanneer het management van de organisatie zich erbij aansluit en zelf de principes ervan toepast. Als jullie directeur steeds zijn maaltijden overslaat en dat van jullie ook verwacht, als hij tegen zijn medewerkers schreeuwt tijdens een vergadering en jullie tot laat in de nacht nog mails stuurt waarop hij hoopt een antwoord te krijgen, dan is er zeker een risico dat hij de werking van dit hulpmiddel in het gedrang brengt. Het is allemaal een kwestie van bedrijfscultuur en van bewuste strategische keuzes…

2.  Karaktersterktes

Naast het zoeken naar geluk, ook op het werk, bestudeert de positieve psychologie ook de sterktes en deugden die ervoor zorgen dat mensen en gemeenschappen kunnen gedijen en zich kunnen ontplooien. Dat is één van haar krachtigste hulpmiddelen.

In het arbeidsmilieu gaat het er voor de werknemer om zijn eigen sterktes te ontwikkelen ten dienste van een gemeenschappelijk doel. Daardoor zal hij een gevoel van zinvolheid ervaren, wat een beschermende factor is in de strijd tegen burn-out.

Onderzoekers in de positieve psychologie hebben wereldwijde studies uitgevoerd, waaruit de volgende 6 deugden en 24 sterktes konden worden afgeleid :

De sterktes vertegenwoordigen onze natuurlijke manier van functioneren, die ervoor zorgt dat we energiek en productief zijn. Die sterktes zijn al in ons aanwezig: ze zijn meer of minder goed ontwikkeld en vormen onze persoonlijkheid. Ze hebben een rechtstreekse invloed op onze manier van denken, onze gevoelens en ons gedrag. We kunnen ze wel ontwikkelen, maar ze zijn erg verschillend van de professionele competenties die we hebben moeten verwerven.

De manager van Gabriel gebruikt dit hulpmiddel om het team te helpen het beste van zichzelf te geven: “Het is aangenaam en veel minder stresserend om met onze sterktes te kunnen werken, vertelt hij. Maar ook dan nog moeten we soms buiten onze comfortzone werken en ontwikkelen we andere aspecten van onze persoonlijkheid via strategische doelstellingen die we moeten behalen.”

In de werkomgeving heeft een manager er alle belang bij de belangrijkste sterktes van zijn medewerkers te kennen. We nemen als voorbeeld het team van Jean-Jacques, dat moet werken aan de invoering van het preventiebeleid rond alcohol en drugs op de werkplek. Omdat leiderschap één van zijn sterktes is, zal Jean-Jacques tijdens een voorbereidende dienstvergadering op een verstandige manier de taken kunnen verdelen. Zo kan Stefanie met haar open geest een nauwkeurige en gedetailleerde analyse maken van het project, samen met Alexis, die vanuit zijn voorzichtigheid het merendeel van de mogelijke risico’s zal kunnen aanwijzen. Marc kan zijn creativiteit inzetten, want de directie verwacht een vernieuwend programma op maat van de realiteit van het bedrijf. En met zijn grote gevoel voor humor en zijn vermogen om alles op een zo positief mogelijke manier te presenteren, is Theo de geknipte persoon om samen met Jean-Jacques het project te gaan voorstellen aan de directie. Hij zal zeker kunnen zorgen voor een meer ontspannen sfeer rond dit vrij gevoelig liggende onderwerp.

Met een gratis test kan iedereen een overzicht krijgen van de eigen sterktes (https://www.viacharacter.org) en kan de samenhang van het team worden versterkt door elkaar beter te leren kennen. Vervolgens is het aan de manager en zijn medewerkers om inventief en creatief te zijn in het uitspelen van die sterktes, om ze zo goed mogelijk in te zetten voor het gemeenschappelijk doel en iedereen de mogelijkheid te geven op een optimale manier te werken met de eigen competenties. Zo kunnen ze ieders welzijn op het werk verbeteren.

Conclusie

De arbeidswereld verandert. Werknemers verwachten tegenwoordig veel meer van hun werk, dat een belangrijk onderdeel van hun leven is geworden, waarin ze zich ook willen kunnen ontplooien. Positieve psychologie gaat rechtstreeks aan de slag:

• met de werknemer, door zijn persoonlijk welzijn te verbeteren, zowel op het werk als daarbuiten;
• met de teams, door hun onderlinge steun en samenhang te verbeteren en dus ook de prestaties en de productiviteit van het bedrijf;
• met de maatschappij, door een deel van de arbeidsvoorwaarden te verbeteren en de werknemers aan de slag te houden in een stimulerende professionele activiteit, wat dus een rechtstreekse impact heeft op de preventie van bijvoorbeeld langdurige ziektes.

De positieve psychologie brengt hoop en optimisme. Ze moet worden beschouwd als een rijke en pragmatische stroming die een plaats heeft in de bedrijven, om hen te helpen bij het ontwikkelen van zowel het welzijn op het werk als de productiviteit.

 Geraldine Hennixdal
Psychologe en consultante bij Cohezio

Verscheen eerder in de Franstalige uitgave van Psychologies Magazine.